Adamlaryň ýaşy ulaldygyça beýniniň işiniň peselmegi has aýdyň bolýar. 20-49 ýaş aralygyndaky adamlaryň arasynda ýadyň ýitmegi ýa-da ýatdan çykarylmagy bilen aň-bilim işiniň peselmegini duýup başlaýarlar. 50-59 ýaş aralygyndakylar üçin aň-düşünjäniň peselmegi köplenç ýadyň ep-esli peselmegini başdan geçirip başlaýar.
Beýniniň işleýşini ýokarlandyrmagyň ýollary öwrenilende dürli ýaş toparlary dürli taraplara ünsi jemleýärler. 20-29 ýaş aralygyndaky adamlar beýniniň işleýşini ýokarlandyrmak üçin uky gowulaşdyrmaga (44,7%), 30-39 ýaş aralygyndaky adamlar ýadawlygy azaltmak bilen gyzyklanýar (47,5%). 40-59 ýaş aralygyndakylar üçin ünsi gowulaşdyrmak beýniniň işleýşini ýokarlandyrmagyň açary hasaplanýar (40-49 ýyl: 44%, 50-59 ýyl: 43,4%).
Japanaponiýanyň beýni saglyk bazaryndaky meşhur maddalar
Sagdyn durmuş ýörelgesini ýöretmegiň global tendensiýasyna laýyklykda Japanaponiýanyň işleýän azyk bazary, aýratyn-da saglyk meseleleriniň çözgütlerine aýratyn üns berýär, beýniniň saglygy möhüm ähmiýete eýe. 2024-nji ýylyň 11-nji dekabrynda Japanaponiýa 1012 sany işleýän iýmit hasaba alyndy (resmi maglumatlara görä), şolardan 79-sy beýniniň saglygy bilen baglanyşykly. Bularyň arasynda GABA iň köp ulanylýan ingredient bolup, ondan soňlutein/zeaxanthin, ginkgo ýapragy ekstrakty (flawonoidler, terpenoidler),DHA (DHA), Bifidobacterium MCC1274, Portulaca oleracea saponinler, paklitaksel, imidazolidin peptidleri,PQQwe ergothioneine.
1. GABA
GABA (am-aminobutirik kislotasy) 1949-njy ýylda Stýuard we kärdeşleri tarapyndan kartoşka kök dokumasynda ilkinji gezek ýüze çykarylan protein däl aminokislotadyr. 1950-nji ýylda Roberts we başgalar. Süýdemdirijilerdäki GABA-ny kesgitledi, glýutamatyň ýa-da duzlarynyň yzyna gaýtaryp bolmajak α-dekarboksilleşdirilmegi netijesinde emele gelen, glýutamat dekarboksilaza katalizlenýär.
GABA süýdemdirijileriň nerw ulgamynda giňden tapylan möhüm neýrotransmitterdir. Esasy wezipesi, nerw signallarynyň ýaýramagyny päsgel berip, neýronal joşgunlylygy azaltmakdyr. Beýnimizde, GABA tarapyndan araçylyk edilýän inhibitor neýrotransmissiýa bilen glutamat bilen araçylyk edilýän tolgundyryjy neýrotransmissiýanyň arasyndaky deňagramlylyk, öýjük membranasynyň durnuklylygyny we adaty nerw işini saklamak üçin zerurdyr.
Geçirilen gözlegler, GABA-nyň newrodegeneratiw üýtgemeleri saklap biljekdigini we ýadyň we aň-bilim funksiýalarynyň gowulaşyp biljekdigini görkezýär. Haýwanlaryň gözlegleri, GABA-nyň aň-düşünjäniň peselmegi bilen syçanlarda uzak möhletli ýady gowulaşdyrýandygyny we neýroendokrin PC-12 öýjükleriniň köpelmegine kömek edýändigini görkezýär. Kliniki synaglarda GABA serum beýnisinden emele gelen neýrotrofiki faktoryň (BDNF) derejesini ýokarlandyrýandygyny we orta ýaşly aýallarda demans we Alsgeýmer keseliniň töwekgelçiligini azaldýandygyny görkezdi.
Mundan başga-da, GABA keýpine, stresine, ýadawlygyna we ukusyna oňyn täsir edýär. Gözlegler, GABA bilen L-teaniniň garyndysynyň ukynyň gijikmegini azaldyp, ukynyň dowamlylygyny ýokarlandyryp biljekdigini we GABA we glutamat GluN1 reseptor subunitleriniň täsirini sazlap biljekdigini görkezýär.
2. Lutein / Zeaxanthin
Luteinsekiz izopren galyndysyndan ybarat kislorodly karotenoid, dokuz goşa baglanyşygy öz içine alýan doýmadyk polien, belli bir tolkun uzynlyklarynda ýagtylygy siňdirýär we özboluşly reňk aýratynlyklaryny berýär.Zeaxanthinhalkadaky goşa baglanyşygyň ýagdaýy bilen tapawutlanýan luteiniň izomeridir.
Lutein we zeaksantinretinadaky esasy pigmentlerdir. Lutein esasan periferiýa retinasynda bolýar, zeaksantin merkezi makulada jemlenýär. Lýuteiniň we zeaksantiniň göz üçin gorag täsiri görüşi gowulandyrmagy, ýaş bilen baglanyşykly makula degenerasiýasynyň (AMD), kataraktanyň, glaukomanyň öňüni almagy we wagtyndan öň bäbeklerde retinopatiýanyň öňüni almagy öz içine alýar.
2017-nji ýylda Jorjiýa uniwersitetiniň gözlegçileri lutein we zeaksantiniň garry adamlarda beýniniň saglygyna oňyn täsir edýändigini anykladylar. Geçirilen gözleg, has ýokary derejeli lutein we zeaksantin bolan gatnaşyjylaryň söz jübütlerini yzyna gaýtarmak meselelerini ýerine ýetirenlerinde beýniniň aşaky işjeňligini görkezýändigini, ýokary nerw netijeliligini görkezýändigini görkezdi.
Mundan başga-da, bir barlagda Omeodan lýutein goşundysy bolan Lutemax 2020-iň, neýron plastisitine gatnaşýan we neýronlaryň ösmegi we tapawudy üçin möhüm ähmiýete eýe bolan BDNF (beýniden alnan neýrotrofiki faktor) derejesini ep-esli ýokarlandyrandygy habar berildi. güýçlendirilen okuw, ýat we aň-bilim funksiýasy.
(Lutein we zeaksantiniň gurluş formulalary)
3. Ginkgo ýapragy ekstrakty (Flawonoidler, Terpenoidler)
Ginkgo bilobaginkgo maşgalasynda diri galan ýeke-täk görnüş, köplenç "janly galyndy" diýilýär. Leavesapraklary we tohumlary köplenç farmakologiki gözleglerde ulanylýar we dünýäde iň köp ulanylýan tebigy dermanlaryň biridir. Ginkgo ýapragynyň ekstraktyndaky işjeň birleşmeler esasan flawonoidler we terpenoidler bolup, lipidiň peselmegine kömek etmek, antioksidant täsirleri, ýady gowulaşdyrmak, gözüň dartylmagyny ýeňilleşdirmek we himiki bagryň zeperlenmeginden goramak ýaly häsiýetlere eýe.
Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň derman ösümlikleri baradaky monografiýasy standartlaşdyrylandygyny görkezýärginkgoýaprak ekstraktlarynda 22-27% flawonoid glikozidler we 5-7% terpenoidler bolmaly, ginkgol turşusy 5 mg / kg-dan pes bolmaly. Japanaponiýada Saglyk we iýmit iýmit birleşigi ginkgo ýapragy ekstraktynyň hil standartlaryny kesgitledi, flawonoid glikozidiň mukdary azyndan 24%, terpenoid mukdary azyndan 6%, ginkgol turşusy 5 ppm-den az saklanýar. Uly adamlar üçin maslahat berilýän gündelik kabul ediş mukdary 60 bilen 240 mg aralygyndadyr.
Geçirilen gözlegler, platsebo bilen deňeşdirilende, standartlaşdyrylan ginkgo ýapragy ekstraktynyň uzak wagtlap sarp edilmegi, ýadyň takyklygy we höküm ukyby ýaly käbir aň-bilim funksiýalaryny ep-esli ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Mundan başga-da, ginkgo ekstraktynyň beýniniň gan aýlanyşyny we işjeňligini gowulandyrýandygy habar berildi.
4. DHA
DHA (docosahexaenoic acid) omega-3 uzyn zynjyrly poli doýgun ýag kislotasydyr (PUFA). Deňiz önümlerinde we önümlerinde, esasanam ýagly balyklarda, 100 gram üçin 0,68-1,3 gram DGA (DHA) üpjün edýär. Eggsumurtga we et ýaly haýwanlara esaslanýan iýmitlerde az mukdarda DGA (DHA) bar. Mundan başga-da, adam süýdüniň we beýleki süýdemdirijileriň süýdünde DGA (DHA) bar. 65 gözlegiň dowamynda 2400-den gowrak aýal-gyzyň üstünde geçirilen gözleg, ene süýdündäki DGA (DHA) konsentrasiýasynyň umumy ýag kislotasynyň 0,32% bolup, 0,06% -den 1,4% aralygyndadygyny, kenarýaka ilatynyň ene süýdünde DHA-nyň iň ýokary konsentrasiýasynyň bardygyny ýüze çykardy.
DGA (DHA) beýniniň ösüşi, işlemegi we keseller bilen baglanyşyklydyr. Giňişleýin gözlegler, DHA-nyň neýrotransmissiýany, neýronal ösüşi, sinaptiki plastikligi we neýrotransmitteriň çykmagyny güýçlendirip biljekdigini görkezýär. 15 sany tötänleýin gözegçilik edilýän meta-derňew, ortaça 580 mg DGA (DHA) kabul edilmegi sagdyn ulularda (18-90 ýaş) we aň-düşünjesi pes bolanlarda epizodiki ýady ep-esli gowulaşdyrandygyny görkezdi.
DHA-nyň hereket mehanizmleri şulary öz içine alýar: 1) n-3 / n-6 PUFA gatnaşygy dikeltmek; 2) M1 mikroglial öýjükleriň aşa işjeňleşmegi netijesinde ýüze çykýan neýroinflamasiýanyň öňüni almak; 3) C3 we S100B ýaly A1 markerlerini peseltmek arkaly A1 astrosit fenotipini basyp ýatyrmak; 4) beýniden alnan neýrotrofiki faktor bilen baglanyşykly kinase B signalyny üýtgetmän proBDNF / p75 signalizasiýa ýoluny netijeli päsgel bermek; we 5) belok kinaz B (Akt) membranasynyň translokasiýasyny we işjeňleşmegini aňsatlaşdyrýan fosfatidilseriniň derejesini ýokarlandyrmak arkaly neýronlaryň ýaşamagyny öňe sürmek.
5. Bifidobakteriýa MCC1274
Köplenç "ikinji beýni" diýlip atlandyrylýan içegäniň beýni bilen möhüm täsirleşýändigi görkezildi. Içege, özbaşdak hereket edýän organ hökmünde, beýniniň göni görkezmesi bolmazdan özbaşdak hereket edip biler. Şeýle-de bolsa, içege bilen beýniniň arasyndaky baglanyşyk özbaşdak nerw ulgamy, gormonal signallar we sitokinler arkaly saklanýar we "içege-beýni oky" diýilýän zady emele getirýär.
Gözlegler, içege bakteriýalarynyň Alsgeýmer keseliniň esasy patologiki belgisi β-amiloid belogynyň toplanmagynda rol oýnaýandygyny ýüze çykardy. Sagdyn gözegçilikler bilen deňeşdirilende, Alsgeýmeriň näsaglary içegäniň mikrobiotasynyň dürlüligini, Bifidobakteriýanyň degişlilikde bollygynyň azalmagy bilen azaldylar.
Bilim taýdan näsazlygy (MCI) bolan adamlara interwensiýa gözleglerinde, Bifidobacterium MCC1274 sarp etmegi, Rivermead Behaviour Memory Testinde (RBANS) aň-bilim işini ep-esli gowulaşdyrdy. Derrew ýat, görüş-giňişlik ukyby, çylşyrymly gaýtadan işlemek we gijikdirilen ýat ýaly ugurlardaky ballar hem ep-esli gowulaşdy.
Iş wagty: -anwar-06-2025